Kính gửi: Bộ Tư pháp

Về đề xuất giải quyết điểm nghẽn ngôn ngữ trong hệ thống văn bản pháp luật

Kính thưa Quý Bộ,

Trong quá trình triển khai các nghị quyết, luật, nghị định và thông tư, thực tiễn cho thấy tồn tại một điểm nghẽn lớn liên quan đến ngôn ngữ pháp luật. Nhiều văn bản quan trọng, như Nghị quyết 68 về kinh tế tư nhân, Luật Quy hoạch đô thị hay Thông tư hướng dẫn thi tuyển kiến trúc, sử dụng các thuật ngữ mơ hồ, đa nghĩa và thiếu giải thích rõ ràng. Hệ quả là các bộ ngành, địa phương và các vùng miền hiểu khác nhau, triển khai lúng túng, dẫn đến hiệu quả thực thi không đồng bộ và khó kiểm soát.

Lý luận pháp lý hiện đại yêu cầu ngôn ngữ chính sách phải rõ nghĩa, thống nhất, có thể đo lường và kiểm soát được khi chuyển hóa thành hành động. Trên cơ sở này, chúng tôi kính trình Bộ Tư pháp xem xét đề xuất một số nội dung đột phá sau:

Thiết lập cơ chế diễn giải thuật ngữ pháp luật – chính sách ngay trong văn bản, thông qua glossary hoặc phụ lục định nghĩa, nhằm đảm bảo mọi thuật ngữ được hiểu thống nhất và chính xác.

Áp dụng phương pháp “ngôn ngữ hành động” (action-oriented language): mỗi khái niệm trong văn bản được gắn với trách nhiệm cụ thể, đầu ra rõ ràng và cơ chế giám sát đi kèm.

Hình thành hội đồng liên ngành ngôn ngữ – chính sách, chịu trách nhiệm rà soát và kiểm soát ngôn ngữ trước khi ban hành văn bản.

Xây dựng bộ công cụ số hóa giải thích pháp luật, giúp cán bộ, doanh nghiệp và người dân dễ tra cứu, dễ hiểu, giảm thiểu rủi ro hiểu sai, triển khai sai.

Lợi ích kỳ vọng:

Giải tỏa khó khăn trong việc triển khai nghị quyết, luật, thông tư ở tất cả các cấp.

Tạo sự thống nhất trong nhận thức và hành động giữa trung ương, địa phương và các ngành.

Giúp chính sách đi vào cuộc sống nhanh, chính xác, hạn chế sai lệch và rủi ro pháp lý.

Góp phần thúc đẩy cải cách thể chế theo hướng Nhà nước hỗ trợ – phục vụ – kiến tạo.

Rủi ro và giải pháp quản lý:

Quá trình chuẩn hóa có thể phức tạp hóa quy trình soạn thảo và tốn thêm thời gian.

Có thể gặp sự phản ứng từ một số bộ phận quen làm việc theo cách cũ.
→ Giải pháp đề xuất: thí điểm trên một số văn bản trọng điểm, chuẩn hóa dần, kết hợp công nghệ số để giảm thủ tục và tăng hiệu quả.

Kiến nghị vai trò các cấp:

Bộ Chính trị, Ban Bí thư: chỉ đạo thống nhất coi “ngôn ngữ chính sách rõ nghĩa” là một tiêu chí cải cách thể chế.

Chính phủ: xây dựng quy trình kiểm soát ngôn ngữ trong toàn bộ hệ thống văn bản.

Bộ ngành: rà soát, diễn giải rõ thuật ngữ trong văn bản thuộc phạm vi quản lý.

Hiệp hội, tổ chức xã hội – nghề nghiệp: tham gia phản biện, góp ý để bảo đảm tính dễ hiểu và dễ áp dụng.

Đây là một đề xuất chiến lược, mang tính đột phá, vừa có ý nghĩa khoa học – pháp lý, vừa bám sát thực tiễn, nhằm giải phóng điểm nghẽn ngôn ngữ – thể chế, tạo nền tảng vững chắc cho tiến trình cải cách và phát triển đất nước.

Kính mong Bộ Tư pháp xem xét, nghiên cứu và định hướng cơ chế thực hiện.

Trân trọng kính gửi.