Thực trạng bất cập trong quá trình triển khai Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị và Quy chế 03 của Văn phòng Trung ương

Mặc dù Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị đã khẳng định vai trò trọng tâm của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong phát triển quốc gia, và Quy chế số 03-QC/VPTW đã quy định rõ quy trình tiếp nhận, xử lý phản ánh, kiến nghị, sáng kiến của các tổ chức, cá nhân, song thực tế quá trình triển khai hiện nay đang bộc lộ những bất cập có tính hệ thống. Ba nhóm tình trạng điển hình dưới đây cho thấy sự lệch pha giữa tinh thần của Nghị quyết và cách thức vận hành của bộ máy thực thi.

1. Tình trạng thứ nhất: Chậm tiếp nhận, xử lý phản ánh, kiến nghị — vi phạm thời hạn quy chế

Trong nhiều trường hợp, các kiến nghị và đề xuất đã được người dân hoặc các tổ chức gửi đầy đủ hồ sơ, nêu rõ nội dung, căn cứ và đề xuất cụ thể, nhưng vẫn không được tiếp nhận xử lý đúng thời hạn theo Quy chế 03. Có trường hợp đã quá gần một tháng kể từ ngày gửi, nhưng Bộ hoặc cơ quan chủ quản vẫn chưa có phản hồi hoặc thông báo trạng thái xử lý trên hệ thống.

Điều này thể hiện vi phạm trực tiếp quy định về thời hạn xử lý phản ánh, kiến nghị theo Quy chế 03, đồng thời phản ánh tình trạng thiếu cơ chế giám sát, nhắc nhở và kiểm soát tiến độ nội bộ giữa Văn phòng Trung ương, các Bộ, ngành và đơn vị thực hiện.
Việc chậm trễ này không chỉ làm mất hiệu lực thời gian của sáng kiến, mà còn gây tâm lý nản lòng cho người phản ánh, đi ngược lại tinh thần “khuyến khích đổi mới sáng tạo từ cơ sở” mà Nghị quyết 57 đề ra. Cụ thể ví dụ mã phản ánh kiến nghị 2025_SKGP_0917191752245 - Từ ngày 17 tháng 09 đến ngày hôm nay là 13 tháng 11 vẫn chưa được tiếp nhận.

2. Tình trạng thứ hai: Phản hồi chung chung, không rõ yêu cầu và nội dung cần làm rõ

Một số phản hồi từ cơ quan được giao xử lý có nội dung mơ hồ, không cụ thể, chỉ nêu chung rằng “đề nghị bổ sung thông tin”, nhưng không nêu rõ cần bổ sung phần nào, ở mức độ nào, theo tiêu chí gì.

Hậu quả là người phản ánh không biết:

Cần làm rõ nội dung chuyên môn nào (kỹ thuật, pháp lý hay chính sách);

Phần nào là trách nhiệm nghiên cứu, làm rõ của Bộ, phần nào là nghĩa vụ bổ sung của người kiến nghị;

Bộ cần dữ liệu, lập luận hay tài liệu minh chứng gì để hoàn thiện hồ sơ.

Tình trạng này cho thấy thiếu quy chuẩn về nội dung phản hồi và phân định trách nhiệm hai chiều. Nhiều trường hợp, cơ quan phản hồi chuyển ngược gánh nặng nghiên cứu và làm rõ về cho người kiến nghị, dù đó là phần việc thuộc chuyên môn quản lý nhà nước của Bộ.
Kết quả là người phản ánh không thể đáp ứng đúng yêu cầu, trong khi Bộ lại cho rằng hồ sơ chưa đủ điều kiện xem xét, tạo ra một vòng lặp bế tắc trong thực thi quy chế. Ví dụ cụ thể là mã phản ánh số 2025_SKGP_0926220044351 - Ngày gửi là 26 tháng 09 cho đến ngày 12 tháng 11 mới tiếp nhận và yêu cầu bổ sung thông tin với ghi chú : Đơn vị đã tiếp nhận những ý kiến góp ý ! Vậy thì tiếp nhận rồi sao lại còn yêu cầu bổ sung thông tin, yêu cầu bổ sung thông tin gì, ở đâu, cụ thể ra sao, rất chung chưng, mơ hồ !!!!

3. Tình trạng thứ ba: Phân tán đầu mối xử lý, thiếu cơ quan chủ trì tổng hợp

Nhiều nội dung phản ánh, kiến nghị sau khi được tiếp nhận đã không được cơ quan chủ quản trực tiếp xử lý, mà phân phối xuống các sở, ngành hoặc đơn vị chuyên môn cấp dưới.

Thay vì Bộ hoặc cơ quan đầu mối chủ trì, tổng hợp và chịu trách nhiệm chính trong việc phản hồi, hệ thống lại chuyển hồ sơ cho nhiều đầu mối khác nhau cùng tham gia xử lý. Mỗi đơn vị phản hồi theo cách hiểu riêng, với thời gian, góc nhìn và mức độ chi tiết khác nhau.

Cơ quan chủ trì chỉ dừng lại ở việc báo cáo tình trạng xử lý lên hệ thống, mà không trực tiếp liên lạc hoặc hỗ trợ người phản ánh trong quá trình giải quyết. Điều này dẫn đến:

Nội dung kiến nghị bị phân mảnh, mất mạch logic ban đầu;

Không có đầu mối tổng hợp cuối cùng để trả lời thống nhất;

Thời gian xử lý bị kéo dài, trách nhiệm tập thể bị pha loãng;

Không có sự đồng hành giữa cơ quan quản lý và người đề xuất sáng kiến. Ví dụ mã phản ánh số 2025_PAKN_1029152420779- xử lý rất nhanh. Nhưng văn bản trả lời lại chuyển tất cả đầu mối các sở nghành để làm việc với công dân kiến nghị, tổng hợp để Sở KHCN báo cáo với Ban chỉ đạo. Trong khi tinh thần nghị quyết 57 rất rõ ràng về cách thức xử lý vấn đề, sở làm đầu mối, chủ trì, làm việc với các sở nghành khác, để tổng hợp, trả lời nội dung kiến nghị của công dân thì lại đẩy hết các đầu mối để công dân tự làm việc !

4. Cơ sở pháp lý và khoa học của các bất cập trên

Về pháp lý, Quy chế 03 của Văn phòng Trung ương đã quy định rõ: các cơ quan được giao xử lý phản ánh, kiến nghị phải tiếp nhận, phân loại, phản hồi trong thời hạn cụ thể, đồng thời báo cáo kết quả và trách nhiệm xử lý lên hệ thống điều phối trung ương. Tuy nhiên, chưa có cơ chế kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm quy chế một cách rõ ràng, nên quy định trở nên hình thức.

Về tổ chức, mô hình hiện nay vẫn là hành chính phân tán theo ngành dọc, trong khi Nghị quyết 57 yêu cầu điều phối liên ngành và đổi mới sáng tạo theo hệ sinh thái. Việc phân tán đầu mối khiến không có cơ quan “chủ quản về nội dung đổi mới sáng tạo” để gắn kết các phản ánh thành một bức tranh tổng thể.

Về khoa học quản trị, đây là biểu hiện của sự thiếu năng lực điều phối (coordination deficit) trong hệ thống hành chính: mỗi đơn vị thực hiện đúng phần việc của mình, nhưng không có cơ chế học hỏi và tổng hợp liên thông. Hệ thống trở thành một tập hợp quy trình độc lập, không hình thành được dòng chảy thông tin hai chiều giữa người dân và Nhà nước.

5. Hệ quả của thực trạng

Nếu các bất cập trên tiếp tục kéo dài, sẽ phát sinh những hệ quả sâu rộng:

Làm mất niềm tin của người dân và giới khoa học – doanh nghiệp vào cơ chế tiếp nhận sáng kiến, khiến hệ thống phản ánh – kiến nghị trở thành hình thức.

Làm chậm tiến độ thực hiện Nghị quyết 57, vì các sáng kiến cụ thể từ cơ sở – vốn là “nguồn sống” của đổi mới sáng tạo – không được xử lý kịp thời và đúng trọng tâm.

Giảm hiệu lực chính trị của Quy chế 03, khiến quy trình được quy định rõ nhưng không được thực thi thực chất.

Phá vỡ mối liên thông giữa trung ương và địa phương, khi người dân không nhận được phản hồi thống nhất, còn cơ quan trung ương không thu được thông tin thực tiễn để hoàn thiện chính sách.

Ba tình trạng nêu trên cho thấy sự đứt gãy giữa tinh thần chính trị của Nghị quyết 57 và cơ chế hành chính thực thi Quy chế 03. Đây không chỉ là lỗi kỹ thuật, mà là vấn đề về phương pháp quản lý và tổ chức điều phối chính sách.
Để khắc phục, cần sớm xác lập một đầu mối điều phối thống nhất – ví dụ Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM ở cấp địa phương, hoặc một đơn vị chuyên trách ở cấp Bộ – có trách nhiệm tổng hợp, phản hồi, theo dõi và hỗ trợ người phản ánh, sáng kiến đến cùng, đảm bảo hệ thống không chỉ vận hành đúng quy trình, mà thực sự khuyến khích và giải phóng tiềm năng đổi mới từ xã hội. I. Cơ sở của kiến nghị

Cơ sở chính trị – pháp lý
Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị đã xác định khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực trung tâm cho phát triển quốc gia. Quy chế số 03-QC/VPTW quy định Văn phòng Trung ương Đảng và các cơ quan liên quan có trách nhiệm tổ chức tiếp nhận, tổng hợp, xử lý, phản hồi kịp thời các sáng kiến, phản ánh, kiến nghị của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài hệ thống chính trị.
Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực tế, còn thiếu các quy định cụ thể về đầu mối, phương pháp phối hợp, quy trình hỗ trợ người kiến nghị và cơ chế giám sát trách nhiệm của cơ quan chủ trì.

Cơ sở thực tiễn
Thực tế thời gian qua cho thấy ba nhóm vướng mắc chủ yếu:

(1) Một số bộ, ngành tiếp nhận kiến nghị nhưng không xử lý đúng thời hạn quy định, không có thông tin phản hồi, vi phạm Quy chế 03 mà chưa có chế tài hoặc cơ chế nhắc nhở.

(2) Nhiều phản hồi mang tính hình thức, chung chung, không chỉ rõ nội dung cần làm rõ, mức độ thông tin, hoặc trách nhiệm thuộc về bên nào. Điều này khiến người gửi kiến nghị không hiểu cần hoàn thiện gì, dẫn đến bế tắc trong đối thoại chính sách.

(3) Một số nội dung sau khi tiếp nhận lại bị phân tán về nhiều sở, ngành cùng lúc, không có đầu mối chủ trì thực sự chịu trách nhiệm theo dõi, tổng hợp và trả lời chính thức. Cơ quan chủ trì không cử cán bộ trực tiếp đồng hành, khiến quá trình xử lý bị manh mún, chậm trễ và sai trọng tâm của đề xuất.

Cơ sở khoa học và quản trị
Theo nguyên lý của hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia (National Innovation System), cơ chế điều phối phải được tập trung theo đầu mối, bảo đảm dòng thông tin hai chiều giữa người phản ánh – cơ quan xử lý – cơ quan tổng hợp – lãnh đạo hệ thống. Việc thiếu đầu mối chịu trách nhiệm dẫn đến “điểm mù chính sách”, gây mất niềm tin, làm suy giảm năng lực đổi mới thực tiễn của xã hội – vốn là mục tiêu trung tâm mà Nghị quyết 57 đề ra. II. Nội dung kiến nghị cụ thể

Bổ sung quy định về đầu mối chủ trì

Mỗi bộ, ngành, địa phương phải chỉ định một cơ quan chủ trì duy nhất trong việc tiếp nhận và xử lý phản ánh, kiến nghị, sáng kiến thuộc phạm vi khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Đối với cấp địa phương, kiến nghị giao Sở Khoa học và Công nghệ là đầu mối duy nhất, chịu trách nhiệm tổng hợp, phân tích, điều phối xử lý và phản hồi đến người kiến nghị, kể cả khi nội dung liên quan đến các lĩnh vực khác như xây dựng, quy hoạch, nông nghiệp, tài chính, môi trường...

Các sở, ngành liên quan chỉ thực hiện vai trò phối hợp chuyên môn, không trực tiếp làm việc riêng rẽ với người kiến nghị, tránh tình trạng phân mảnh, chồng chéo.

Bổ sung cơ chế “đi cùng công dân”

Yêu cầu cơ quan chủ trì phải phân công cán bộ phụ trách từng hồ sơ kiến nghị cụ thể, có trách nhiệm liên hệ, trao đổi, hướng dẫn và đồng hành với người gửi kiến nghị trong suốt quá trình làm rõ nội dung và tổ chức thực hiện.

Cơ quan chủ trì không chỉ “chuyển đơn – nhận phản hồi” mà phải thực hiện vai trò hỗ trợ chính sách, giúp sáng kiến có cơ hội được phát triển thành dự án, đề án hoặc mô hình thí điểm trong thực tế.

Cụ thể hóa trách nhiệm phản hồi và thời hạn xử lý

Mỗi kiến nghị, phản ánh phải được phản hồi bằng văn bản chính thức qua hệ thống, ghi rõ:

Nội dung đã được tiếp nhận;

Cơ quan chủ trì và cán bộ phụ trách;

Thời hạn dự kiến xử lý;

Yêu cầu bổ sung thông tin (nếu có), kèm mô tả rõ ràng nội dung cần làm rõ, căn cứ và mục đích.

Nếu quá hạn mà chưa có phản hồi hoặc phản hồi không đạt yêu cầu, hệ thống phải tự động nhắc nhở và công khai tình trạng xử lý, đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm.

Thiết lập cơ chế tổng hợp định kỳ và học tập chính sách ngược

Hằng quý, Văn phòng Trung ương Đảng tổng hợp các kiến nghị, phản ánh tiêu biểu, phân loại theo nhóm lĩnh vực và gửi báo cáo tới Bộ Chính trị, Ban Kinh tế Trung ương, Bộ Khoa học và Công nghệ để rút kinh nghiệm, cập nhật chính sách và định hướng lại ưu tiên nghiên cứu, thử nghiệm, hỗ trợ đổi mới sáng tạo.

Cơ chế này không chỉ xử lý phản ánh mà còn chuyển hóa kiến nghị thành nguồn dữ liệu chính sách quý giá, phản ánh năng lực sáng tạo từ cơ sở. Mục tiêu của kiến nghị

Bảo đảm người dân, doanh nghiệp, chuyên gia có thể tham gia thật sự vào tiến trình đổi mới chính sách khoa học và công nghệ.

Tăng tính trách nhiệm và minh bạch của cơ quan nhà nước, chuyển từ cách làm hành chính sang mô hình đồng hành, hỗ trợ, thúc đẩy đổi mới.

Góp phần xây dựng văn hóa làm việc của hệ thống đổi mới sáng tạo Việt Nam, nơi mọi ý tưởng đều được lắng nghe, xử lý đúng trọng tâm, có người chịu trách nhiệm đến cùng và có khả năng đi vào thực tiễn.